wtorek, marca 01, 2005

MONGOLIA - geografia i gospodarka

To państwo śródlądowe w Azji Środk.; graniczy od płn. z Rosją, od płd. z Chinami; pow. 1 565 000 km2; 2,6 mln mieszk. (2004); stolica Ułan Bator (819 tys. mieszk.); gł. miasta: Darchan, Erdenet, Baganuur; j. urzędowy: mongolski, nadto w użyciu kazachski i rosyjski; jednostka monetarna: 1 tugryk = 100 mongów; PKB na 1 mieszk. 1900 dol. (2002).
LUDNOŚĆ: skład etniczny: 88,5% Mongołów, w tym 78,8% Chałchasów, 6,9% ludów tureckich, gł. Kazachów, 1,7% Buriatów, 1,4% ludy Daringanga, nadto Rosjanie i Chińczycy; miasta zamieszkuje 52% ludności; gęstość zaludnienia 1,6 osób/km2 (jedna z najmniejszych w świecie); przeciętna dł. życia: mężczyźni 61 lat, kobiety 64 lata; wyznania: lamaizm, szamanizm, islam (brak szczegółowych danych).
USTRÓJ. Republika od 1992; parlament jednoizbowy (Wielki Churał Ludowy) - 76 czł., wybieranych na 4 lata w systemie większościowym; głowa państwa powoływana w wyborach bezpośrednich co 4 lata; premiera i rząd powołuje parlament; od 1990 wielopartyjny system rządów; kraj dzieli się na 21 prowincji (ajmaków) i okręg stołeczny.
WARUNKI NATURALNE. Ukształtowanie pow. wyżynnogórskie (średnia wys. 1580 m), większość obszaru zajmuje Wyż. Mongolska, od płn. i zach. przechodząca w łańcuchy górskie Ałtaju Mongolskiego (najw. szczyt - Najramdał 4356 m), Ałtaju Gobijskiego, Changaju i Chenteju; w płd.-wsch. części Wyż. Mongolskiej - pustynia Gobi; między pasmami Ałtaju Mongolskiego a G. Changaj leży pustynna Kotlina Wielkich Jezior; klimat suchy, kontynentalny, na płn. i zach. umiarkowanie chłodny, na płd. i wsch. umiarkowany, ciepły, b. suchy; zimą na płn. wskutek wyżu barycznego nad M. zazwyczaj słoneczna, bezwietrzna pogoda z mrozami poniżej -50ºC (średnia temp. stycznia -35ºC); wiosną wskutek ustępowania wyżu silne wiatry i burze pyłowe; roczna suma opadów od 50 mm nad pustynią Gobi do 500 mm w G. Changaj; gł. rzeki: Kerulen, Ułdz (dopływy Amuru), Selenga, Orchon, Toła (należące do zlewiska M. Arktycznego), Dzawchan, Tes, Kobdo o odpływie wewn.; liczne jeziora, przeważnie słone, kilkanaście o pow. ponad 100 km2 (najw. Uws, Chubsuguł, Char, Chirgis, Buir); roślinność stepowa lub pustynna; w górach lasy o charakterze tajgi modrzewiowej lub limbowej; bogaty świat zwierzęcy: rysie, niedźwiedzie, jelenie, na stepach gazele i świstaki, nadto ibisy, wielbłądy dwugarbne, dzikie osły azjatyckie.
GOSPODARKA. Podstawą gospodarki hodowla owiec i kóz, bydła, koni, wielbłądów oraz górnictwo (wydobycie rud miedzi, molibdenu, żelaza, wolframu, manganu, cynku, ołowiu, azbestu); niewielki przem. włókienniczy, skórzany, spożywczy, materiałów budowlanych; sieć kolejowa słabo rozwinięta (gł. rolę pełni linia kolejowa biegnąca z Moskwy do Pekinu przez Ułan Bator); sieć drogowa nieco lepsza, ważną rolę pełni nadal transport juczny; kilka szkół wyższych, w tym uniw. w Ułan Bator zał. 1942.